Page 366 - Αντικρίζοντας την Ελευθερία!

366 ΑΝΤΙΚΡIΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!
ΙΙ.9.3
Ludovico Lipparini (1800-1856)
Ο Λόρδος Βύρων ορκίζεται στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη, 1850
ελαιογραφία σε μουσαμά, 250 × 350 εκ. Τρεβίζο, Musei Civici, αρ. ευρ. Ρ490
ΑΡΧΕΤΥΠΙΚΟ ΕΡΓΟ μνημειακής κλίμακας για την Ελληνική Επανάσταση του κορυφαίου ζωγράφου της φιλελληνικής τέχνης, Ludovico Lipparini.
Ο Αγώνας των Ελλήνων ενέπνευσε τους Ιταλούς λο- γίους και καλλιτέχνες, καθώς και τους εκφραστές του ιταλικού πατριωτικού κινήματος, με κάποια χρονική κα- θυστέρηση, αλλά και με χρονικό βάθος, προς τα μέσα του 19ου αιώνα. Απασχόλησε ιδίως τους καλλιτέχνες της βόρειας Ιταλίας και δη της Ακαδημίας της Βενετί- ας, ονομαστικά έναν από τους κορυφαίους εκπροσώ- πους του ιταλικού Ρομαντισμού, τον Francesco Hayez (1791-1882) και τον φίλο του Ludovico Lipparini. Ο Lipparini αποτελεί την πιο αντιπροσωπευτική περίπτω- ση, με μια σειρά σημαντικών έργων, εκ των οποίων το προκείμενο συνιστά το πιο εντυπωσιακό δείγμα, όντας συγχρόνως και το τελευταίο φιλελληνικό έργο του.
Ο Βύρων, ως διεθνές σύμβολο του αγώνα για την ελευθερία, με δραστηριοποίηση τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ιταλία, αποτελεί πρόσφορο θέμα για την εικα- στική μνημείωσή του από τον Ενετό καλλιτέχνη. Ο τρε- βιζάνος παραγγελιοδότης του έργου, Sante Giacomelli (1792-1874), μετείχε του ιταλικού εθνικού κινήματος (Risorgimento) και υπήρξε μαικήνας νεαρών καλλι- τεχνών, μεταξύ άλλων και του Lipparini, στον οποίο ανέθεσε το συγκεκριμένο έργο για την προσωπική του συλλογή, εκλογή που σχετίζεται και με την προπαγάν- διση της εθνικής ενοποίησης της Ιταλίας.
Ο Όρκος του Λόρδου Βύρωνα στον τάφο του Μπό- τσαρη από τον Lipparini, όπως και άλλα φιλελληνικά θέματά του, έτυχε θετικής υποδοχής και αναπαραγω- γής, σε σχέδια και χαρακτικά, σε όλο το β ́ μισό του 19ου αιώνα. Ιδίως στην ελληνική τέχνη, τα φιλελλη- νικά έργα του θα διαδοθούν μέσω όχι μόνον χαρα- κτικών, αλλά και ζωγραφικών έργων με βάση τα δικά του πρότυπα, κατά κόρον από τον άμεσο μαθητή του, στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βενετίας, Διονύσιο Τσόκο [αρ. κατ. II.9.4].
Ο Lipparini θέλησε να αποδώσει με τη μεγαλύτερη δυνατή ιστορική εγκυρότητα το συμβάν της άφιξης του Βύρωνα στο Μεσολόγγι, στις 5 Ιανουρίου 1824, οπότε ορκίστηκε πίστη στην Ελλάδα και στο δίκαιο αγώνα των Ελλήνων, ντυμένος με φουστανέλα, μπροστά στον τάφο του Μ. Μπότσαρη. Επί τούτου, ζήτησε και εξασφάλισε από την Ελλάδα πληροφο- ρίες, γραπτές και εικαστικές, για τη σκηνή και τους πρωταγωνιστές της. Στο κέντρο της σύνθεσης δε- σπόζει ο λόρδος Βύρων, που φωτίζεται σκηνοθετη- μένα από την ήλιο, ντυμένος ελληνικά, να ακουμπάει το σπαθί του στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη – διακρίνεται στο μάρμαρο μέρος του ονόματός του (ΜΠΟΤ) – και να δείχνει την ελληνική σημαία. Γύρω του κατανέμονται όλες οι ομάδες πρωτεργατών του Αγώνα, η Εκκλησία με τους ιεράρχες και τα λάβα- ρα με τον σταυρό, οι αγωνιστές με πλήρη πολεμική εξάρτυση, γυναίκες και παιδιά που προσβλέπουν στη σημαία, μορφές άλλων Φιλελλήνων, ενδεδυμένων κατά τον ευρωπαϊκό τρόπο. Επιμέρους σκηνές, όπως το φιλί του αποχαιρετισμού από έναν πολεμιστή στη γυναίκα του, αριστερά, και πιο μπροστά τους ο πατέ- ρας που διαπαιδαγωγεί τον γιό του εξηγώντας του τα τεκταινόμενα, κι ακόμη ο αγωνιστής, ιδωμένος εκ των όπισθεν που ασπάζεται τον τάφο του Μπό- τσαρη ή ο ηλικιωμένος που υποβαστάζεται από τον γιό του, αριστερά, για να συμμετάσχει στην ιστορική στιγμή, μετατρέπουν το έργο σε ένα πανόραμα της ελληνκής εθνεγερσίας. Ο ακαδημαϊσμός και η σκη- νοθετική αντίληψη του Lipparini έχουν κατακριθεί για ψυχρότητα, ωστόσο η μαεστρία τόσο στη γενική σύνθεση όσο και στις επιμέρους μορφές, αποδοσμέ- νες με εξαιρετική λεπτομέρεια, σε συνδυασμό με τον υψηλό συμοβλισμό της παράστασης καθώς και με τη μεγάλη κλίμακα, καθιστούν ετούτο το έργο αρχετυ- πικό τόσο για την φιλελληνική εικονογραφία όσο και ευρύτερα για εικαστική μνημείωση του ελληνικού Αγώνα της Ανεξαρτησίας.