Page 378 - Αντικρίζοντας την Ελευθερία!

378 ΑΝΤΙΚΡIΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!
ΙΙ.9.11
Θεόφιλος [Χατζημιχαήλ] (1873;-1934)
Ο Μπότσαρης μπροστά στη σκηνή του πασά ελαιογραφία σε ύφασμα, 87,5 × 82,5 εκ.
Συλλογή Έργων Τέχνης της Βουλής των Ελλήνων, αρ. ευρ. 743
ΙΙ.9.12
Θεόφιλος [Χατζημιχαήλ] (1873;-1934)
Ο Κατσαντώνης στα Τζουμέρκα
λάδι σε χαρτόνι, 92 × 65 εκ.
Συλλογή Έργων Τέχνης της Βουλής των Ελλήνων, αρ. ευρ. 601
Ο ΓΝΗΣΙΟΣ ΛΑΙΚΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΘΕ- ΟΦΙΛΟΣ ασχολήθηκε κατ’ επανάληψη με θέματα της Ελληνικής Επανάστασης. Με την αφέλεια, την αθωότητα και τη φρεσκάδα του λαϊκού αισθήματος, ζωγράφισε πολλές μορφές και σκηνές του Αγώνα, οι- κειοποιούμενος τα θέματα και τα πρότυπα της ακαδη- μαϊκής ιστορικής ζωγραφικής, μέσω αναπαραγωγών τους σε τυπώματα, και αποδίδοντάς τα με το ιδιότυπο στυλ του.
Τόσο ο Μπότσαρης μπροστά στη σκηνή του πασά [αρ. κατ. II.9.11] όσο και ο Κατσαντώνης στα Τζουμέρκα [αρ. κατ. II.9.12] αποτελούν χαρακτηριστικά έργα του προσωπικού πανθέου του Θεοόφιλου για την Ελληνι- κή Επανάσταση, με την οποία ο καλλιτέχνης είχε βι- ωματική σχέση, καθώς ντυνόταν με την φουστανέλα και προέβαλε τον εαυτό του ως άμεσο απόγονο και «συνεχιστή» των Αγωνιστών του ’21.
Στην απεικόνιση του Μπότσαρη, ο Θεόφιλος προβάλ- λει τον ήρωα με έντονη αξιωματική διαφοροποίηση και κεντρικά, σε ηρωική στάση, ενώ το πλήθος των μορφών γύρω του αναδεικνύουν ακόμη περισσότερο την πρωταγωνιστική μορφή. Η εκτενής επεξηγηματική διδασκαλία στο επάνω μέρος, επαναδιατυπώνει κει- μενικά στον θεταή όσα ο ζωγράφος προσπαθεί να δι- ηγηθεί στην «περιοριστική» εικονιστική επιφάνειά του.
Αν συγκρίνει κανείς την απόδοση του ήρωα από τον Θεόφιλο με αυτήν σε έργα της ακαδημαϊκής εικονο- γραφίας, όπως για παράδειγμα ακόμη και με την ανά-
λογη απεικόνιση του ήρωα σε καλλιτέχνημα της φιλελ- ληνικής εικονογραφίας [αρ. κατ. ΙΙ.3.3], αντιλαμβάνεται κανείς τον διφορετικό τρόπο εικαστικής αντίληψης και παρουσίασης του θέματος - ακόμη δε και στην δια- τύπωση και προσαρμογή των διδασκαλιών των δύο έργων – μεταξύ της ακαδημαϊκής (δυτικής) παράδοσης και της λαϊκής (ελληνικής). Σε κάθε περίπτωση, ο Μπό- τσαρης του Θεόφιλου, όπως και όλο το «εικονοστάσι» του με ήρωες του Αγώνα, γίνονται άμεσα αντιληπτοί από το κοινό στο οποίο απευθύνεται και συμβάλει με τον τρόπο του στην εικαστική κατοχύρωση της Ελληνι- κής Επανάστασης, έναν αιώνα περίπου αργότερα.
Στην αποσπασματική ελαιογραφία με τον Κατσα- ντώνη στα Τζουμέρκα – θέμα που ο Θεόφιλος έχει απεικονίσει και σε τοιχογραφία, σε καφενείο στη Μα- κρινίτσα Πηλίου, στις αρχές του 20ού αιώνα – παρου- σιάζει τον αγαπημένο του ήρωα σε στιγμή ανάπαυλας με τα παλικάρια του, στον ανοικτό φυσικό χώρο. Με όλες τις αρετές της ζωγραφικής του Θεόφιλου – την αφηγηματική διάθεση, τα πλούσια χρώματα, την ζω- ντάνια στην έκφραση – το έργο υμνεί καλλιτεχνικά την παράδοση των Κλεφτών και Αρματολών στην προεπαναστατική Ελλάδα. Κατοχυρώνει τη μορφή του οπλαρχηγού Αντώνη Κατσαντώνη (1775-1809) από τα Άγραφα, εμβληματικής φυσιογνωμίας Κλέφτη, συμβάλλοντας έτσι στην καλλτεχνική μυθοποίηση ευ- ρύτερα του ανυπότακτου στον τουρκικό ζυγό παλικα- ριού, που το 1821 θα συστατευθεί με τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας.