Page 199 - Αντικρίζοντας την Ελευθερία!

ανθρώπου εντός της Επικράτειας ευρισκόμενου». Το Πολιτικόν Σύνταγμα ενισχύει το habeas corpus, την προστασία της ιδιοκτησίας και αποβλέπει να θέσει τα θεμέλια μιας δημοκρατικής πολιτικής νοοτροπίας, αποκλέιοντας τίτλους ευγενείας και τις αντίστοιχες προσαγορεύσεις για τους πολίτες της ελληνικής επικράτειας. Αυτό το φιλελεύθερο δημοκρατικό πνεύμα συνδέθηκε με τη γένεση του ελληνικού συνταγ- ματισμού. Το φιλελεύθερο πνεύμα του πρώιμου ελληνικού συνταγματισμού θέλησαν να ενθαρρύνουν και να ενισχύσουν με τα σχόλια που συνέταξαν επί των διατάξεων του Προσωρινού Πολιτεύματος της Ελλάδος δύο κορυφαίοι εκπρόσωποι του ευρωπαϊκού φιλελεύθερου πολιτικού στοχασμού, ο Αδαμάντι- ος Κοραής και ο Jeremy Bentham. Τα σχετικά κείμενα που αφιέρωσαν στο πρώτο ελληνικό σύνταγμα, οι Σημειώσεις εις το Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος του Κοραή και τα σχόλια του Bentham επί της γαλλικής μεταφράσεως του Προσωρινού Πολιτεύματος, που περιλαμβάνεται στην Ιστορία των γεγονότων της Ελλάδος του C. D. Raffenel, συνιστούν άκρως σημαντικές ενδείξεις του θεωρητικού ενδιαφέροντος που προκάλεσαν στον ευρωπαικό πολιτικό στοχασμό οι απόπειρες των ελλήνων επαναστατών για σύ- νταξη «Ελεύθερης Πολιτείας».
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα τρία πρώτα ελληνικά συντάγματα ως προς τις πρόνοιές τους εν σχέσει με το αίτημα της θρησκευτικής ελευθερίας. Το Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος στο πρώτο του άρθρο ονομάζει τη θρησκεία της Ανατολικής Ορθοδόξου του Χριστού Εκκλησίας «επικρατούσα» στην ελληνική επικράτεια, αλλά συμπληρώνει ότι η Ελληνική Πολιτεία «ανέχεται πάσαν άλλην θρησκείαν, και αι τελεταί και ιεροπραγίαι εκάστης αυτών εκτελούνται ακωλύτως». Το άρθρο αυτό επαναλαμβάνεται πα- νομοιότυπο στον Νόμον της Επιδαύρου. Το Πολιτικόν Σύνταγμα της Τροιζήνος, ωστόσο, στο πρώτο άρθρο αναγγέλλει πρώτον ότι «καθείς εις την Ελλάδα επαγγέλλεται την θρησκείαν του ελευθέρως, και δια την λατρείαν αυτής έχει ίσην υπεράσπισιν». Διακηρύσσεται, συνεπώς, η απόλυτη θρησκευτική ελευθερία, για να προστεθεί κατά δεύτερο λόγο ότι «θρησκεία της Επικρατείας» είναι εκείνη της Ανατολικής Ορθοδό- ξου Εκκλησίας. Τα συντάγματα της Επαναστάσεως, συνεπώς, περιορίζονται στην καθιέρωση της αρχής της θρησκευτικής ελευθερίας που εγγυάται τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους. Άφησαν δε το ζήτημα της ρύθμισης του καθεστώτος της Ορθοδόξου Εκκλησίας εντός των ορίων της ελληνικής επικρατείας για μεταγενέστερη αντιμετώπιση.
Αυτό υπήρξε το κεκτημένο του φιλελεύθερου συνταγματισμού που κληροδοτήθηκε από τα πολιτεύματα του Αγώνα προς τη συνταγματική παράδοση του ελληνικού κράτους. Ο κανονιστικός χαρακτήρας αυτής της παρακαταθήκης διαφαίνεται ενδεικτικά από την επίκλησή της στους κόλπους του Επτανησιακού Ριζοσπαστισμού στη δεκαετία του 1860, όταν ο Ιωσήφ Μομφερράτος μνημονεύει τα συντάγματα του Αγώνα ως τα πρότυπα για τη δημοκρατική ανάπλαση της Ελλάδος. Χαρακτηριστική είναι επίσης η ανα- φορά του Ιωσήφ Μομφερράτου, τον Οκτώβριο του 1864, κατά τις συνεδριάσεις της Β’ Εθνοσυνελεύ- σεως, στο Σύνταγμα της Τροιζήνος ως προς την καθιέρωση της εθνικής κυριαρχίας, από την οποία δεν θα έπρεπε να αποκλίνει το υπό συζήτηση νέο σύνταγμα, εκχωρώντας προνομίες στο στέμμα που θα φαλκίδευαν την ανόθευτη και αδιαφιλονίκητη άσκησή της από το έθνος.
Παρά τη μέριμνά του για την κατοχύρωση των πολιτικών ελευθεριών και των δικαιωμάτων του ανθρώ- που, το Πολιτικόν Σύνταγμα του 1827 διαφέρει αιθητά από τα δύο πρώτα συντάγματα της επαναστατη- μένης Ελλάδος, ως προς τις ειδικές πρόνοιες που υιοθετεί εν σχέσει προς τον φορέα της εκτελεστικής εξουσίας, τον Κυβερνήτη. Είναι προφανές ότι το Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος συντάσσεται μέσα στο κλίμα της αναμονής της επικείμενης έλευσης του Ιωάννη Καποδίστρια στην αγωνιζόμενη και καθημαγ- μένη χώρα. Ενώ το άρθρο 36 του Πολιτικού Συντάγματος επιβεβαιώνει κατηγορηματικά την αρχή της διάκρισης των εξουσιών, με τα άρθρα 102-125 ο Κυβερνήτης περιβάλλεται με αρμοδιότητες που τον καθιστούν τον σημαντικότερο παράγοντα του πολιτεύματος. Έτσι, με το τέλος της Επανάστασης και την πρόκληση της οικοδόμησης του κράτους πιεστική, πλέον, ενώπιόν τους, οι πληρεξούσιοι του έθνους στην Γ’ εθνική των Ελλήνων συνέλευση εμφανίζονται έτοιμοι για τους συμβιβασμούς που υπαγορεύουν οι αναγκαιότητες του πολιτικού ρεαλισμού.
Oι Καταβολές του Ελληνικού Συνταγματισμού (1797-1827) 199