Page 398 - Αντικρίζοντας την Ελευθερία!

Ρήγας Φεραίος (1757-1798)
ΓΕΝΝΗΜΕΝΟΣ ΤΟ 1757 στο Βελεστίνο της Θεσσαλίας, ο Ρήγας διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα στη Ζαγορά του Πήλιου. Μετά τη ρωσοτουρκική Συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1774), αναχώρησε για την Κωνσταντινούπολη, όπου μαθήτευσε στο περιβάλλον των Φαναριωτών. Αργότερα, εγκαταστάθηκε στη Βλαχία, αναλαμβάνοντας τη θέση του γραμματέα του τοπικού ηγεμόνα Νικολάου Καρατζά.
Καθοριστικό για τη μετέπειτα εξέλιξή του ήταν το πρώτο του τα- ξίδι στη Βιέννη, το 1790, όπου παρέμεινε για έξι μήνες ως συνο- δός του Μεγάλου Σερδάρη Χριστόδουλου Κιρλιάνου, Βαρώνου του Langenfeld. Στην αυστριακή πόλη ο Ρήγας, παράλληλα με την απόλαυση της «μεγάλης ζωής» μιας κοσμοπολίτικης πρωτεύου- σας, εκδίδει το Σχολείον των ντελικάτων εραστών και το Φυσικής Απάνθισμα. Μετά από ένα μεσοδιάστημα επιστροφής στο Βουκου- ρέστι, το 1796-1797 ξαναταξιδεύει στη Βιέννη. Το 1797 είναι η χρονιά-ορόσημο για την εκδοτική του δραστηριότητα: μεταφράζει και τυπώνει τα θεατρικά έργα Βοσκοπούλα των Αλπεων του Μαρ- μοντέλ και Ολύμπια του Μεταστάσιο, τυπώνει σε δώδεκα φύλλα τη Χάρτα της Ελλάδος, τους χάρτες της Βλαχίας και της Μολδο- βίας, την εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και το βιβλίο Νέος Ανάχαρσις. Τον Οκτώβριο του 1797 εκδίδει παράνομα το επανα- στατικό του κείμενο με τίτλο Νέα Πολιτική Διοίκησις, στο οποίο περιέχονται η Επαναστατική Προκήρυξη, τα Δίκαια του Ανθρώπου, το Σύνταγμα και ο Θούριος, καθώς και το εγχειρίδιο πολεμικής τέχνης Στρατιωτικόν εγκόλπιον.
Η στιγμή έχει φθάσει, για να τεθεί σε εφαρμογή το επαναστατικό σχέδιο του Ρήγα, που δεν ήταν άλλο από τον ξεσηκωμό των υπό- δουλων λαών της Βαλκανικής εναντίον του Οθωμανού δυνάστη. Τα σχέδιά του όμως ματαιώνονται: ενώ είχε λάβει πλαστό διαβα- τήριο από την αυστριακή αστυνομία, με στόχο να περάσει διά της Ιταλίας στην Ελλάδα, ύστερα από προδοσία του Έλληνα εμπόρου Δημητρίου Οικονόμου, συλλαμβάνεται στην Τεργέστη. Ακολούθη- σε η σύλληψη των επτά συντρόφων του και η μεταφορά τους από την Τεργέστη στη Βιέννη, με τελικό προορισμό τον «ατρόμητο» (Nebojša) Πύργο, όπου οι Έλληνες επαναστάτες στραγγαλίστηκαν και τα νεκρά σώματά τους πετάχθηκαν στον Δούναβη (1798).
Ο εθνομάρτυρας Ρήγας παρέμεινε στη λαϊκή μνήμη ως ο κατεξο- χήν «σπορέας» της ελευθερίας των Ελλήνων.
398 ΑΝΤΙΚΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!
ΊΊI.1.7
Karl Haupt (1860-1937)
Ο Ρήγας ξεσηκώνει τους Έλληνες για την Ελευθερία, 1901
χρωμολιθογραφία, 20 x 12,5 εκ.
υπογραφή και χρονολογία: Κ. Χάουπτ / 1901 (κάτω δεξιά στο θέμα) επιγραφές: Ο Ρήγας εξάπτει τον προς ελευθερίαν έρωτα των Ελλήνων (κάτω κεντρικά) ΛΙΘ. ΡΟΥΦΑΓΑΛΗ Κ’ ΛΕΒΑΝΤΗ – ΑΘΗΝΑΙ (κάτω αριστερά) Συλλογή Έργων Τέχνης της Βουλής των Ελλήνων, αρ. ευρ. 282
Ή ΧΡΏΜΟΛΊΘΟΓΡΑΦΊΑ ΤΟΥ KARL HAUPT ανα- παράγει την ομόθεμη σκηνή από τον εικονογραφικό κύκλο του Peter von Hess για τα Ανάκτορα του Μονάχου.
Σε νυχτερινό σκηνικό, παρουσιάζεται ο Ρήγας Φεραίος να άδει τον Θούριό του, δηλαδή το πατριωτικό άσμα «Ως πότε παλληκάρια...», που είχε συνθέσει ως μέρος του επαναστατικού του προγράμμα- τος. Οι ακροατές δίπλα του συγκινούνται και εμφορούνται από τον έρωτα προς την ελευθερία, σύμφωνα και με την επιγραφή του έρ- γου. Τα επαναστατικά άσματα, όπως το επίσης διαδεδομένο «Δεύ- τε παίδες των Ελλήνων», αποτελούσαν βασικό μέσο διάχυσης του εθνεγερτικού λόγου του Ρήγα προς τα πλατιά λαϊκά στρώματα, που δεν μπορούσαν να καταστούν κοινωνοί του λόγιου Διαφωτισμού.
Το αντεστραμμένο κιονόκραντο στα πόδια του Ρήγα ανακαλεί την ιστορική κληρονομιά του ελληνικού γένους, σε αντίστιξη με το απειλητικό κάστρο στο βάθος και την ημισέληνο στον ουρανό, που παραπέμπουν στον οθωμανικό ζυγό.
Το προκείμενο λαϊκό χαρακτικό αποτελεί όψιμη αναπαραγωγή της σκηνής του Hess, γνωστής επίσης με τον τίτλο «Ο Ρήγας ψάλλει τον Θούριο», η οποία είχε κυκλοφορήσει σε διάφορες εκδοχές. Η σε βάθος χρόνου επανάχρησή της καταδεικνύει το ενδιαφέρον για τον πρώιμο επαναστάτη Ρήγα και την εκλαϊκευμένη πρόσληψή του.