Page 60 - Αντικρίζοντας την Ελευθερία!

60 ΑΝΤΙΚΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!
I.1.14
Louis-François Cassas (1756-1827)
Γενική άποψη της πόλης των Αθηνών, 1784-1813
χαλκογραφία επιχρωματισμένη στο χέρι, 69 x 145,5 εκ.
επιγραφή (διδασκαλία): Vue Générale de la Ville d’Athênes Prise du chemin de Marathon / l’on voit le Mont Hymette la Mer Egée et une partie des Côtes du Péloponèse (κάτω κεντρικά)
Συλλογή Έργων Τέχνης της Βουλής, αρ. ευρ. 852
Ο ΓΑΛΛΟΣ LOUIS-FRANÇOIS CASSAS, πολυσχιδής δημιουργός (σχεδιαστής, ζωγράφος, χα- ράκτης και γλύπτης), επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα ταξίδια και τις αρχαιότητες. Μεταξύ 1778-83 ταξίδεψε επανειλημμένα στην Ιταλία και επιδόθηκε στην αποτύπωση αρχαίων μνημείων, σε σχέδια που επαινέθηκαν και από τον Johann Wolfgang Goethe, ενώ το 1782 περιηγήθηκε στις δαλματικές ακτές και εξέδωσε το λεύκωμα Voyage pittoresque et historique de l’Istrie et de la Dalmatie (1802).
Με αυτό το υπόβαθρο, επελέγη από τον επίσης πε- ριηγητή και αρχαιολάτρη κόμη του Choiseul-Gouffier [αρ. κατ. Ι.1.2] για να τον συνοδεύσει στην Κωνστα- ντινούπολη, όπου αναλάμβανε καθήκοντα πρέσβη (1784-92). Για λογαριασμό του τελευταίου ο Cassas ενεργούσε (1785-91) ως ατζέντης της συλλογής αρ- χαιοτήτων του, ενώ επιχειρούσε, με έδρα την Κωνστα- ντινούπολη, ατομικά ταξίδια στην ευρύτερη ανατολική Μεσόγειο και Εγγύς Ανατολή, μέχρι και το 1787. Με- ταξύ 1787-91 βρέθηκε στην Ιταλία, ενώ το 1792 επέ- στρεψε στο Παρίσι. Συνεργάστηκε στην εικονογράφη- ση του δεύτερου (1809) και τρίτου (1822) τόμου του Voyage pittoresque de la Grèce του Choiseul-Gouffier, ενώ ο ίδιος ο Cassas εξέδωσε το πλούσια εικονογρα- φημένο τρίτομο Voyage pittoresque de la Syrie, de la Phoenicie, de la Palestine, et la Basse Egypte (1799).
Το ταξίδι του Cassas από το Παρίσι, μαζί με τον κόμη Choiseul-Gouffier και τη συνοδεία του, ξεκίνησε τον Ιούνιο του 1784, στις 9 Αυγούστου βρίσκονταν στη Μάλτα και ήδη στις 23 Σεπτεμβρίου είχαν φτάσει στην Κωνσταντινούπολη. Δεν γνωρίζουμε πότε ακρι- βώς βρέθηκαν στην Αθήνα, πιθανώς στα τέλη Αυγού- στου ή στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1784. Γνωρίζουμε πάντως, από σχετική επιστολή του Cassas, ότι στην αττική πρωτεύουσα παρέμειναν μόνο για δύο ημέρες. Σε αυτό το μικρό χρονικό διάστημα οι αρχαιολάτρες πρέσβης και καλλιτέχνης είχαν την ευκαιρία να περιη- γηθούν στα ένδοξα μνημεία της πόλης.
Ο Cassas φιλοτέχνησε μία σειρά από απόψεις της πό-
λης και των αρχαιοτήτων της, μεταξύ των οποίων ξε- χωρίζει η εντυπωσιακή άποψη της Αθήνας. Όπως δη- λώνει και η διδασκαλία στο κάτω μέρος, πρόκειται για άποψη ιδωμένη από τα βορειοανατολικά, ερχόμενος κανείς από τον Μαραθώνα στην Αθήνα. Αποτελεί πι- θανότατα την πρώτη εντύπωση των ταξιδιωτών στην οπτική επαφή τους με την Αθήνα, αν υποθέσουμε ότι είχαν αγκυροβολήσει στα ανατολικά της Αττικής, ίσως στο Πόρτο Ράφτη.
Η συγκεκριμένη αποτύπωση σαφώς θα σχεδιάστηκε επί τόπου από τον Cassas, αλλά βεβαίως θα έτυχε επανεπεξεργασίας αργότερα. Το σχέδιο του Cassas χαράκτηκε, περί τα 1800-02, από το εργαστήριο των Francesco και Giovanni Piranesi – επιγόνων του πε- ρίφημου χαράκτη Giambattista Piranesi – και κυκλο- φόρησε το 1813, από τον J.M.S. Bence στο Grandes vues pittoresques des principaux sites et monuments de la Grèce et la Sicile et des sept Collines de Rome, μία σειρά χαρακτικών με απόψεις της Κωνσταντινού- πολης, του Καΐρου, της Αλεξάνδρειας, της Αθήνας, της Ναυπάκτου και των Θηβών. Η παρούσα χαλκογραφία έχει επιζωγραφιστεί στο χέρι με υδατοχρώματα, ενώ σώζονται και αντίτυπα ασπρόμαυρα αλλά και με μο- νοχρωματική απόδοση, με απομίμηση του αισθητικού αποτελέσματος της ζωγραφικής με μελάνι. Σώζεται επίσης (Παρίσι, Bibliothèque nationale, Musée de l’Opéra) μία ζωγραφική σπουδή του ίδιου θέματος, ένα σχέδιο με μολύβι σε χαρτί, επιζωγραφισμένο με υδατόχρωμα και gouache.
Σε αυτήν την πανοραμική άποψη της Αθήνας παρου- σιάζεται το σύνολο της πόλης, να απλώνεται γύρω από την Ακρόπολη που κυριαρχεί στο κέντρο, ενώ όλο το κτισμένο τμήμα πλαισιώνεται ιδανικά από τους ορεινούς όγκους. Η έντονη βλάστηση στο πρώτο πλάνο και τα ήρεμα σύννεφα στο βάθος επαυξάνουν τη γαλήνη του τόπου και την ευγένεια της ατμόσφαι- ρας. Στο πρώτο επίπεδο επίσης ξεχωρίζουν ανάμεσα στις ανθρώπινες φιγούρες δύο έφιππες μορφές, με δυτικότροπη ενδυμασία και καπέλα. Αυτός στα δεξιά, κυρίαρχος της σκηνής, φορώντας το καπέλο και με