Page 195 - Αντικρίζοντας την Ελευθερία!

α) Ο «Οργανισμός της Πελοποννησιακής Γερουσίας», στον οποίο κατέληξαν μια σειρά πρωτοβουλίες συντάξεως πολιτείας στον επαναστατημένο Μοριά, με αφετηρία τη συνέλευση των Καλτεζών (Μάιος 1821), τις συνελεύσεις των Βερβένων (Ιούλιος 1821) και της Ζαράκοβας (Αύγουστος 1821) και τέλος, τη συνέλευση του Άργους (Δεκέμβριος 1821), στην οποία πρωτοστάτησε ο Δημήτριος Υψηλάντης και πήραν μέρος είκοσι τέσσερις αντιπρόσωποι που είχαν αναδειχθεί με έμμεση εκλογή.
β) Ο «Οργανισμός της Γερουσίας της Δυτικής Ελλάδος», που ψηφίστηκε με πρωτοβουλία του Αλεξάν- δρου Μαυροκορδάτου στις 4 Νοεμβρίου του 1821, από συνέλευση τριάντα τριών προκρίτων που συ- νήλθε στο Μεσολόγγι και αντιπροσώπευε τις περιοχές της Αιτωλίας και της Ηπείρου.
γ) Η «Νομική Διάταξις της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος» ή «Οργανισμός του Αρείου Πάγου, Γερουσίας της Ανατολικής Ελλάδος», κείμενα που συντάχθηκαν από τον Θεόδωρο Νέγρη και ψηφίστηκαν στις 15 Νοεμβρίου 1821 στα Σάλωνα (σημερινή Άμφισσα) της Φωκίδας από εβδομηκονταμελή συνέλευση που αντιπροσώπευε όλη την ανατολική ηπειρωτική Ελλάδα, από την Αττική μέχρι τη Μακεδονία.
Για να ολοκληρωθεί η επισκόπηση των τοπικών πολιτευμάτων του Αγώνα, θα πρέπει να αναφερθούν και τα συνταγματικά σχέδια που ψηφίστηκαν από συνελεύσεις του επαναστατημένου λαού των δύο νήσων, Σάμου και Κρήτης, που διαδραμάτισαν το δικό τους χαρακτηριστικό μέρος στην επανάσταση. Στις 12 Μαΐου 1821, στη χώρα της Σάμου, Πανσαμιακή σύναξη επικύρωσε πρόταση πολιτεύματος του ηγέτη της τοπικής εξέγερσης, Λογοθέτη Λυκούργου (Γεωργίου Παπλωματά), με τον τίτλο «Έκθεσις του τοπικού Συστήματος της Σάμου». Στους Αρμένους της Κρήτης συνέλευση των «παραστατών» της μεγαλονήσου, που βρισκόταν σε εξέγερση από τον Ιούνιο του 1821, ψήφισε στις 20 Μαΐου 1822 το «Προσωρινόν Πολίτευμα της νήσου Κρήτης».
Η σημασία της εμφάνισης των τοπικών πολιτευμάτων ως στοιχείων της επαναστατικής πράξης συνί- στατο πρώτον, στην πρόθεση που εξεδήλωναν για τη θεμελίωση πολιτειακής ευνομίας σις εξεγερμένες περιοχές και δεύτερον, στην απόπειρα να εντάξουν στο σύγχρονο πρότυπο πολιτειακής και διοικητικής οργάνωσης που εισήγαγαν, κάποια από τα συστατικά της παραδοσιακής πραγματικότητας της ελληνικής κοινωνίας, όπως π.χ. η εκπροσώπηση των κοινοτήτων, η ενσωμάτωση των ενόπλων στοιχείων στη νέα διοικητική δομή, για να τεθούν υπό τον έλεγχο της έννομης τάξης, και η υιοθέτηση ως ισχύοντος δικαίου εκείνου των «αειμνήστων χριστιανών αυτοκρατόρων».
Βέβαια, όπως είναι γνωστό, τα τοπικά πολιτεύματα του Αγώνα δεν πρόλαβαν, ουσιαστικά, να δοκιμα- στούν στην πράξη, διότι η εφαρμογή τους υπερκεράστηκε από την ψήφιση συνταγμάτων εθνικής εμβέ- λειας από τις εθνοσυνελεύσεις της Επιδαύρου, του Άστρους και της Τροιζήνας. Η ύπαρξη των πρώιμων συνταγματικών κειμένων των τοπικών πολιτευμάτων, ωστόσο, διαθέτει ειδικό βάρος, με την έννοια ότι δημιούργησε από το πρώτο ήδη έτος του Αγώνα ένα πλαίσιο πολιτειακού προβληματισμού, που προσέ- δωσε πυκνότητα στον υπό κυοφορία ελληνικό συνταγματισμό. Εξάλλου τα πολιτεύματα, ειδικότερα της Κρήτης και της Σάμου, δύο ελληνικών νήσων που παρά τους αγώνες και τις θυσίες τους δεν είχαν την τύχη να περιληφθούν τελικά στα όρια του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, δημιούργησαν για τις δύο νησιωτικές κοινωνίες συνταγματικά προηγούμενα, τα οποία θα έβρισκαν τη συνέχειά τους στην αλλη- λουχία των συντακτικών πράξεων και καταστατικών μεταρρυθμίσεων που σηματοδότησαν κατά τον 19ο αιώνα, και μέχρι το 1912-1913, την πολιτική ιστορία των δύο νήσων, υπό το καθεστώς της αυτονομίας που γνώρισαν, χάρη κυρίως στην πεισματική συμμετοχή τους στον Αγώνα του 1821.
Το ουσιώδες κεκτημένο του ελληνικού συνταγματισμού, πάντως, κατά την επαναστατική δεκαετία δημι- ουργήθηκε από τα τρία εθνικά συντάγματα που ψήφισαν η Α’, η Β’ και η Γ’ εθνικές των Ελλήνων συνε- λεύσεις στην Επίδαυρο, το Άστρος και την Τροιζήνα, αντίστοιχα την 1η Ιανουαρίου 1822, την 13η Απρι- λίου 1823 και την 1η Μαΐου 1827. Έτσι δημιουργείται στην επαναστατημένη Ελλάδα και κληροδοτείται στο ανεξάρτητο ελληνικό κράτος, που αναδύθηκε στη διεθνή σκηνή με το πρωτόκολλο του Λονδίνου της 3ης Φεβρουαρίου 1830, μια αρτιφανής παράδοση συνταγματισμού, που έμελλε να αποδειχθεί καθορι-
Oι Καταβολές του Ελληνικού Συνταγματισμού (1797-1827) 195