Αντικρίζοντας την Ελευθερία!

Page 246 - Αντικρίζοντας την Ελευθερία!

P. 246

11.Crawley, The question of Greek independence, σ. 43-54.
12.Foreign Office, British and foreign state papers, 1826-1827, τ. 14, Harrison, Λονδίνο 1828, σ. 629-
632· Νικόλαος Σκούφος, Συλλογή
των Συνθηκών, Πρωτοκόλλων και διπλωματικών εγγράφων, αποτελούντων το ουσιωδέστερον μέρος της διπλωματικής ιστορίας του νέου ελληνικού κράτους, τ. 1, Κονταξής & Λουλάκης, Ναύπλιο 1834, σ. 64-67· Edward Hertslet, The map of Europe by Treaty, τ. 1, Butterworths, Λονδίνο 1875, έγγραφο αρ. 129· Θανάσης Χρήστου, Τα σύνορα του ελληνικού κράτους και οι διεθνείς Συνθήκες, 1830- 1947, τ. 1, Δημιουργία, Αθήνα 1999, σ. 102-103· Driault & Lhéritier, Histoire diplomatique, τ. 1, σ. 303-321· Douglas Dakin, Ο αγώνας των Ελλήνων για την ανεξαρτησία, 1821-1833, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1983, σ. 219-229.
ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΗΣ ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗΣ ΣΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑΒΑΡΙΝΟΥ
Η άρνηση του Λονδίνου να αναλάβει την προστασία των Ελλήνων δεν σήμαινε ότι η βρετανική κυβέρνηση είχε χάσει κάθε ενδιαφέρον για το Ελληνικό ζήτημα. Αντίθετα, η βρετανική διπλωματία, κάτω από την καθοδήγηση του Canning, αποδύθηκε σε μια συστηματική προσπάθεια εξεύρεσης λύσης, με κύριο άξονα την απόπειρα προσεταιρισμού της Ρωσίας.11 Την ίδια στιγμή, η σκλήρυνση της στάσης της οθωμανικής κυβέρνησης, η οποία είχε ενθαρρυνθεί από τις επιτυχίες του Ιμπραήμ, ενίσχυε το ενδεχόμενο ρωσοτουρκικού πολέμου με απρόβλεπτες συνέπειες για τις ευαίσθητες ισορροπίες στην Εγγύς Ανατολή. Αυτή η πιθανότητα δημιουργούσε ένα επιπλέον κίνητρο στο Λονδίνο προκειμένου να αναζητήσει την ανάληψη κοινών πρωτοβουλιών με την Αγία Πετρούπολη, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα μονομερών ρωσικών ενεργειών. Οι εξελίξεις επιταχύνθηκαν ακόμα περισσότερο λόγω του αιφνίδιου θανάτου στις 19 Νοεμβρίου/1 Δεκεμβρίου 1825 του τσάρου Αλέξανδρου Α ́, τον οποίο διαδέχθηκε στον θρόνο ο πολύ πιο δραστήριος αδελφός του Νικόλαος Α ́.
Η αλλαγή που σηματοδότησε η ανάρρηση του Νικόλαου Α ́ στον ρωσικό θρόνο έγινε άμεσα αισθητή. Ο νέος τσάρος εμφανίστηκε αποφασισμένος να προχωρήσει πέρα από το στάδιο των απειλών, αναζητώντας δυναμική λύση στις διαφορές που χώριζαν τη Ρωσία από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στις 5/17 Μαρτίου 1826, η ρωσική κυβέρνηση απέστειλε τελεσίγραφο στην Υψηλή Πύλη, με το οποίο αξίωνε τη συμμόρφωση του σουλτάνου σε μια σειρά από απαιτήσεις της. Σε αυτές τις απαιτήσεις δεν συμπεριλαμβανόταν το Ελληνικό ζήτημα. Ωστόσο, η όλη μεθόδευση ήταν δηλωτική των προθέσεων του Νικόλαου Α ́ να υιοθετήσει πολιτική πυγμής απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτή η διαπίστωση θορύβησε τη βρετανική διπλωματία. Στο Λονδίνο επικράτησε μεγάλη ανησυχία εν όψει της πιθανότητας η Ρωσία να έθετε σε εφαρμογή το πάγιο σχέδιό της για τον διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η επιτυχία του οποίου θα απειλούσε ζωτικά βρετανικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο. Προκειμένου να αποφευχθεί το απευκταίο για το Λονδίνο σενάριο, η βρετανική κυβέρνηση έσπευσε να αναζητήσει τρόπους χαλιναγώγησης των ρωσικών επιδιώξεων.
Οι βρετανορωσικές διαβουλεύσεις, οι οποίες ξεκίνησαν άμεσα, δεν άργησαν να καταλήξουν σε απτό αποτέλεσμα. Στις 23 Μαρτίου/4 Απριλίου 1826, η Βρετανία και η Ρωσία υπέγραψαν το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης, με το οποίο τα δύο συμβαλλόμενα μέρη συμφωνούσαν στο γενικό πλαίσιο διευθέτησης του Ελληνικού ζητήματος. Ο θεμέλιος λίθος αυτή της συνεννόησης ήταν η πρόνοια για την από κοινού μεσολάβηση των δύο κυβερνήσεων με στόχο τον τερματισμό της ένοπλης αντιπαράθεσης ανάμεσα στους επαναστατημένους Έλληνες και στην οθωμανική κυβέρνηση. Για τον σκοπό αυτό, πρότειναν την ίδρυση αυτόνομου ελληνικού κράτους, το οποίο θα παρέμενε φόρου υποτελές στον σουλτάνο. Το Πρωτόκολλο προνοούσε επίσης για το ενδεχόμενο μελλοντικής σύμπραξης και των υπόλοιπων Μεγάλων Δυνάμεων, ώστε να διασφαλιζόταν η ευρύτερη δυνατή διεθνής συναίνεση.12
Η συνομολόγηση του Πρωτοκόλλου της Πετρούπολης υπήρξε εξέλιξη αποφασιστικής σημασίας για την επίλυση του Ελληνικού ζητήματος. Αποτελούσε την πρώτη διεθνή πράξη που προέβλεπε ρητά την ίδρυση ελληνικού κράτους, έστω κι αν αυτό δεν θα απολάμβανε πλήρους ανεξαρτησίας. Για πρώτη φορά γινόταν χρήση του όρου «Ελλάς» ως όνομα της ιδρυόμενης επικράτειας και μάλιστα σε μια χρονική συγκυρία που η Επανάσταση έμοιαζε να πνέει τα λοίσθια λόγω των αλλεπάλληλων στρατιωτικών νικών του Ιμπραήμ. Με αυτά τα δεδομένα, οι αρνήσεις της Αυστρίας και της Πρωσίας να προσχωρήσουν στο Πρωτόκολλο δεν αρκούσαν για να αναιρέσουν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του, από τη στιγμή μάλιστα που η Γαλλία φάνηκε εξαρχής πρόθυμη να συνεργαστεί με τη Μεγάλη Βρετανία και τη Ρωσία.
Η τριμερής συνεννόηση δεν άργησε να λάβει συγκεκριμένη μορφή μέσω της συνομολόγησης στις 24 Ιουνίου/6 Ιουλίου 1827 της Συνθήκης του Λονδίνου. Στην πραγματικότητα, η Συνθήκη δεν έκανε τίποτα περισσότερο από το να επαναλαμβάνει τους όρους του Πρωτοκόλλου της Πετρούπολης, οι οποίοι
246 ΑΝΤΙΚΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!

244 245 246 247 248