Page 79 - Αντικρίζοντας την Ελευθερία!
P. 79
Ι.2
Από τον Διαφωτισμό στον Πατριωτισμό
« [...] να διεγείρω τους νέους εις ζήλον της προγονικής αυτών δόξης, βλέποντας, ότι των επιστημών, όσαι φωτίζουν σήμερον την Ευρώπην, τα πρώτα σπέρματα και στοιχεία εγεννήθησαν εις την πατρίδα των [...]»
στη σταθερή αύξηση της παραγωγής ελληνικών βιβλίων, όσο προχωράμε προς τα τέλη του 18ου αι. και στις αρχές του 19ου. Ο εκδοτικός χάρτης διευρύνεται: Βενετία, Βιέννη, Κωνσταντινούπολη,
αλλά και Κέρκυρα, με ιταλόγλωσσες εκδόσεις, Παρίστριες Ηγεμονίες (Ιάσιο, Βουκουρέστι), Κυδωνίες και Χίος λειτουργούν ως κέντρα του Διαφωτισμού της Ανατολής. Η διακίνηση των βιβλίων μέσω της προεγγραφής συνδρομητών αντισταθμίζει αντικειμενικές δυσκολίες όπως οι μεγάλες αποστάσεις από
τα τυπογραφικά κέντρα. Το βιβλίο αναδεικνύεται σε εργαλείο διάχυσης των διαφωτιστικών μηνυμάτων.
Στο ευρύτερο αυτό συγκείμενο της παιδευτικής αναγέννησης, εντάσσεται
και η περί γλώσσας συζήτηση, σε αναζήτηση εκείνης της γλωσσικής μορφής που είναι η πλέον κατάλληλη
για τη διαπαιδαγώγηση των «πολλών». Περίφημη είναι η διαμάχη μεταξύ των υποστηρικτών της αρχαΐζουσας, που θεωρούσαν ότι η καθομιλουμένη είναι ανεπαρκής για την έκφραση και την εκπαιδευτική μεταβίβαση υψηλών διανοημάτων, και, αφετέρου, των οπαδών
Α. Κοραής, Προλεγόμενα στη μετάφραση του έργου του C. Beccaria Περί αδικημάτων και ποινών, 1802
της δημώδους, που τη θεωρούσαν αναγκαία προϋπόθεση για την αφύπνιση των υποδούλων. Ανάμεσα στα δύο
άκρα του μεταγλωσσικού συνεχούς, τοποθετείται ο Αδαμάντιος Κοραής,
ο οποίος πρέσβευε τη «μέση οδό» ως συμβιβαστική λύση.
Μέσα από αυτή την πνευματική κινητικότητα και τη μετακένωση (ο
όρος πλάστηκε από τον Κοραή) των ευρωπαϊκών ιδεών, εδραιώνεται η αυξανόμενη συνειδητοποίηση των Ελλήνων ότι στους αρχαίους προγόνους τους και στον πολιτισμό τους, που
έχαιρε αυξημένου γοήτρου στη Δύση, θα βρουν τα συμβολικά ερείσματα για την πνευματική τους παλιγγενεσία και τη διεκδίκηση της ελευθερίας τους. Έτσι,
η ιστορική ταυτότητα των Ελλήνων αρχίζει να διαμορφώνεται επί τη
βάσει της σύνδεσής τους με το ένδοξο αρχαιοελληνικό παρελθόν, ταυτόχρονα με μια ισχυρή αίσθηση του «συνυπάρχειν» εντός της ευρωπαϊκής πραγματικότητας. Ο Διαφωτισμός σταδιακά μετεξελίσσεται σε κατασταλαγμένο πατριωτισμό.
