Page 89 - Αντικρίζοντας την Ελευθερία!
P. 89
ΠΕΡΙΣΤΥΛΙΟ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ
1.2.19
Παναγιώτης Κοδρικάς
Μελέτη της κοινής ελληνικής διαλέκτου, τόμ. Α ́ Παρίσι: Εκ της Τυπογραφίας Ι.Μ. Εβεράρτου, 1818 Βιβλιοθήκη της Βουλής
Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΔΡΙΚΑΣ (1762- 1 8 2 7 ) , λόγιος που μεγάλωσε στην Κωνσταντινού- πολη και υπηρέτησε τους Φαναριώτες ηγεμόνες, αναδεί- χθηκε σε βασικό εκπρόσωπο της αντικοραϊκής μερίδας.
Το δίτομο έργο Μελέτη της Κοινής Ελληνικής Δια- λέκτου, μέσα από μια επισκόπηση της ιστορίας της ελληνικής γλώσσας από τους αρχαϊκούς χρόνους, εκθέτει τις γλωσσικές πεποιθήσεις του γράφοντος, εμπεριέχοντας παράλληλα κριτική κατά του «αιρε- σιάρχη» Κοραή σε σχεδόν πολεμικό τόνο. Πρόκειται για κείμενο αντιπροσωπευτικό των ιδεολογικών και γλωσσικών ζυμώσεων που συντελούνταν στους κόλ- πους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Διαβάζουμε στη σελ. ε ́: «Όθεν ανάγκη είναι, όταν ένας περίεργος εξεταστής θέλη να εξακριβώση τον φυσικόν χαρα-
1.2.20
Βενιαμίν ο Λέσβιος
Στοιχεία της Μεταφυσικής
Βιέννη: Εκ της Τυπογραφίας του Ιωάννου Σνείρερ, 1820 Βιβλιοθήκη της Βουλής
Ο ΒΕΝΙΑΜΙΝ Ο ΛΕΣΒΙΟΣ (1759-1824)
διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα στη γενέτειρά του και στα 17 του χρόνια μετέβη στη Μονή Παντο- κράτορος του Αγίου Όρους, όπου χειροτονήθηκε μοναχός. Έλαβε εκκλησιαστική εκπαίδευση και συνέχισε τις σπουδές του σε ευρωπαϊκές πόλεις. Κατά το διδακτικό του έργο, αρχικά στις Κυδωνίες, το περιεχόμενο και η μεθοδολογία της διδασκα- λίας του τού επέφεραν την κατηγορία της αθεΐ- ας, διότι αμφισβητούσε την κοσμολογία της Αγίας Γραφής, υπερασπιζόμενος το ηλιοκεντρικό σύστη- μα και την ύπαρξη πλήθους κόσμων. Τελικά, με τη διαμεσολάβηση διακεκριμένων φίλων του, απαλ- λάχθηκε των κατηγοριών. Ως μέλος της Φιλικής Εταιρείας, κήρυξε την Επανάσταση στις Κυδωνίες το 1821, ενώ στη συνέχεια συμμετείχε στις στρα-
κτήρα μιας Εθνικής Διαλέκτου, να μην εξουθενήση με υπεροπτικήν αυτάρκειαν τας πανδήμως συνηθι- σμένας εκφράσεις του λαού, υποθέτωντας αυτάς ως διεφθαρμένας, και βαρβαρικάς, αλλά να παρατηρήση με προσοχήν και έρευναν φιλολογικήν, την οργανικήν των κατασκευήν, διά να γνωρίση τον αρχαϊκόν τύπον της Διαλέκτου, καθ’ ον αναλόγως εσχηματίσθησαν».
Ο Κοδρικάς, ειδικότερα, θεωρούσε ότι η νεοελληνική στη λόγια εκδοχή της, την οποία χρησιμοποιούσαν το Πατριαρχείο και η φαναριώτικη γραμματεία, είναι ισά- ξια της Αρχαίας – θέση που έρχεται σε ευθεία αντιδια- στολή με τις αντίστοιχες του Κοραή. Η σφοδρή μεταξύ τους αντιπαράθεση θα κορυφωθεί με αλλεπάλληλα δημοσιεύματα, ως απάντηση στα οποία ο Κοδρικάς εκ- δίδει το 1818 το εν λόγω σύγγραμμα.
τιωτικές επιχειρήσεις και τα πολιτικά τεκταινόμενα της Επανάστασης.
Το έργο Στοιχεία της Μεταφυσικής εστιάζει στην ανά- λυση των γνωστικών διαδικασιών, όπως η αντίληψη, η συνείδηση, η προσοχή, η φαντασία, η μνήμη κ.ά. Ο συγγραφέας εμφανίζεται αντιμεταφυσικός και εμπειριοκρατικός, καθώς η έννοια της μεταφυσικής καταλήγει σε ανθρωπολογική γνωσιοθεωρία, που αποτελεί προϋπόθεση για την τελείωση της ανθρώ- πινης συμπεριφοράς. Στις σελ. 300-301 διεξάγεται συζήτηση περί του αυτεξουσίου του ανθρώπου, το οποίο εξομοιώνεται με την ελευθερία: κατά τον συγ- γραφέα, ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως αυτεξούσιος, άρα φύσει και ελεύθερος. Αντίθετα, «ειμαρμένιοι» (< ειμαρμένη ‘μοίρα, πεπρωμένο’) ονομάζονται «όσοι δοξάζουσι μη αυτεξούσιον τον άνθρωπον».
Η ΑΦΥΠΝΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ Από τον Διαφωτισμό στον Πατριωτισμό 89
